Czym jest bariera hydrolipidowa skóry, jakie ma funkcje ochronne i jak odbudować barierę hydrolipidową skóry w przypadku jej uszkodzenia?

Bariera hydrolipidowa skóry - czym jest, jak działa i jak ją zregenerować?

Ludzka skóra jest największym organem obecnym w ciele człowieka. Pełni różne funkcje - od ochronnej (zabezpiecza nas przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych czy przed urazami mechanicznymi tkanek położonych głębiej), aż po funkcję wydzielniczą (w jej strukturze znajduje się wiele ujść gruczołów łojowych i potowych). A co zabezpiecza samą skórę? Ta „tarcza” to bariera hydrolipidowa, składająca się z cząsteczek wody oraz tłuszczów, chroniąca skórę na ciele i twarzy przed nadmierną utratą wody, a także przed szeregiem zanieczyszczeń, patogenów i innych czynników, sprzyjających pogorszeniu jej stanu. Właśnie dlatego zachowanie warstwy hydrolipidowej skóry w dobrej kondycji jest tak istotne - oznacza to nie tylko dbanie o urodę, ale również o zdrowie - w kontekście dermatologicznym. Niestety, warstwa hydrolipidowa może czasem ulegać naruszeniu bądź zniszczeniu - wówczas należy jak najszybciej wdrożyć pielęgnację mającą na celu jej odbudowę. W jaki sposób rozpoznać zniszczony płaszcz hydrolipidowy? Jakie objawy można zaobserwować, gdy omawiana warstwa nie spełnia swoich zadań? Jak odbudować naturalną barierę ochronną za pomocą pielęgnacji skóry i ogólnodostępnych formuł kosmetycznych? Sprawdź najważniejsze informacje o tym temacie i dowiedz się, dlaczego szczelna bariera hydrolipidowa jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania Waszej skóry!

Czym jest bariera hydrolipidowa skóry i co wchodzi w skład płaszcza hydrolipidowego?

Tak, jak zostało to wspomniane, bariera hydrolipidowa składa się z cząsteczek wody oraz cząsteczek tłuszczu (w jej skład wchodzą m.in. lipidy, czyli wolne kwasy tłuszczowe) oraz ceramidów. Płaszcz lipidowy bywa także określany naturalnym czynnikiem nawilżającym (NMF - Natural Moisturizing Factor). Wyczuwamy go na skórze pod postacią emulsyjnej powłoczki, pojawiającej się na twarzy po nocy, a także po umyciu cery. Cząsteczki wody są w tej sytuacji wytwarzane przez gruczoły potowe, natomiast cząsteczki tłuszczowe - przez gruczoły łojowe. Można więc skrótowo powiedzieć, że płaszcz hydrolipidowy to mieszanina potu i łoju, w odpowiednich dla ochrony skóry proporcjach.

W niektórych sytuacjach i przy niektórych typach skóry możemy zaobserwować nadmierną produkcję łoju (mowa wówczas o łojotoku) lub potu (wtedy określamy to jako nadpotliwość). Nadmiarowość tych substancji nie zdarza się jednak bez przyczyny - najczęściej skóra w odruchu obronnym (przed wysuszeniem i intensywnym złuszczaniem) produkuje pot i sebum, by uzupełnić niedobory wywołane stosowaniem silnych detergentów, kwasów czy innych substancji drażniących. Dla zachowania równowagi w produkcji substancji niezbędnych do utworzenia szczelnej bariery hydrolipidowej należy więc stosować łagodną pielęgnację, która nie przyczynia się do intensywnego wysuszenia i złuszczania martwych komórek naskórka.

Warstwa hydrolipidowa - funkcje i działanie warstwy ochronnej naskórka

Jeśli wiemy już, co to jest bariera hydrolipidowa i z jakich elementów się składa, warto również wiedzieć, jakie funkcje spełnia i jakie znaczenia ma dla zdrowia oraz wyglądu skóry.

Wśród funkcji bariery hydrolipidowej można wyróżnić m.in.:

• zabezpieczenie cery przed odparowywaniem wody (czyli przed transdermalną ucieczką wody z naskórka - TEWL - Transepidermal Water Loss), a tym samym - zapewnienie skórze nawilżenia;
• ochronę skóry przed działaniem czynników zewnętrznych - takich jak mróz, śnieg, nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV lub też wiatr czy klimatyzacja;
• ochrona Twojej skóry przed wolnymi rodnikami przyczyniającymi się do inicjacji procesów starzenia, a także przed drobnoustrojami - bakteriami, grzybami i wirusami;
• zapewnienie odpowiedniej elastyczności skóry i podatności na rozciąganie - w tym pod wpływem grawitacji (szczelny i właściwie zbudowany płaszcz hydrolipidowy przyczynia się do zachowania młodego wyglądu cery);
• utrzymanie właściwego poziomu pH skóry, który zapewnia niekorzystne środowisko dla rozwoju bakterii (odpowiada za to głównie część wodna bariery hydrolipidowej pod postacią cząsteczek kwaśnego potu).

To oczywiście nie wszystko - praca bariery hydrolipidowej polega także na „trzymaniu w ryzach” produkcji potu i sebum, co z kolei przekłada się na zniwelowanie problemu ze świeceniem się skóry czy zapychaniem porów i powstawaniem wyprysków. Ponadto płaszcz hydrolipidowy i jego cząsteczki biorą także udział w transporcie składników kosmetycznych do głębszych warstw skóry.

Co może naruszyć i zaburzyć barierę hydrolipidową? Jakie czynniki wpływają na uszkodzenia bariery hydrolipidowej skóry?

W jaki sposób najczęściej dochodzi do uszkodzenia warstwy hydrolipidowej? Jej zniszczenie może nastąpić na skutek wpływu jednego lub wielu czynników, wśród których zdecydowanie wyróżnia się takie aspekty, jak:

• nadmierne złuszczanie martwego naskórka - a więc zbyt częste stosowanie substancji kwasowych, peelingów mechanicznych i innych kosmetyków sprzyjających procesom pozbywania się komórek skóry (chodzi tu także o mycie skóry - nie należy stosować do tej czynności preparatów silnie złuszczających);
• nadmierna ekspozycja skóry na negatywnie działające czynniki zewnętrzne (a zwłaszcza na mróz lub słońce), bez jednoczesnego stosowania odpowiedniej ochrony (tak zwanych formuł Cold Cream w przypadku mrozu oraz filtrów UV w przypadku narażenia na promieniowanie);
• nadmierne tarcie skóry - czy to ręcznikiem, czy specjalnymi szczotkami, czy może płatkami kosmetycznymi;
• niedobór wody w organizmie - a więc jego odwodnienie - może to oczywiście osłabiać warstwę hydrolipidową naskórka;
• niewłaściwa pielęgnacja - uwzględniająca dogłębne i agresywne oczyszczanie, bez jednoczesnego nawilżania i natłuszczania skóry;
• niedostateczna pielęgnacja w przypadku posiadaczy i posiadaczek cer suchych oraz odwodnionych (czyli predysponowanych do ryzyka uszkodzeń bariery hydrolipidowej);
• brak tonizacji cery, brak dbania o przywracanie jej prawidłowego poziomu pH po każdym myciu (kwaśne pH może pojawić się na skutek nadmiernego wydzielania potu, a w efekcie stan skóry może się pogarszać).

Uszkodzona warstwa ochronna skóry - objawy i rozpoznawanie uszkodzonej bariery ochronnej na naszej skórze

Uszkodzonej i naruszonej bariery ochronnej skóry raczej nie da się pomylić z żadną inną dolegliwością. Tego typu sytuacja wywołuje konkretne objawy i symptomy, dość dokuczliwe dla osoby zmagającej się z tym problemem. Jak więc rozpoznać uszkodzoną barierę hydrolipidową? Oto kilka wskazówek:

• skóra z naruszonym płaszczem hydrolipidowym będzie dążyła do jego uzupełnienia - zwiększy więc naturalną produkcję sebum i potu, co przekłada się na czasowe odczucie tłustości cery i jej świecenie się (oraz nieefektywne utrzymywanie makijażu - kosmetyki na takiej cerze „spływają”, rolują się i łatwiej ulegają ścieraniu);
• wraz z łojotokiem czy nadmiarem wydzielanego potu skóra nadal daje odczucie suchości - jest ściągnięta (zwłaszcza po jej umyciu), może łuszczyć się w takich miejscach, jak usta, okolice nosa czy powieki, a dodatkowo swędzi i piecze;
• obszar skóry z naruszoną barierą hydrolipidową nierzadko staje się zaczerwieniony i podrażniony (czasem takie zmiany mogą przypominać objawy AZS - czyli atopowego zapalenia skóry). W niektórych przypadkach cera pozbawiona omawianej bariery jest szara, żółtawa, bez blasku i „bez życia”;
• skóra bez bariery hydrolipidowej staje się niezwykle wrażliwa - także na czynniki, które do tej pory nie wywoływały żadnej reakcji. Chodzi tu przede wszystkim o czynniki atmosferyczne, ale również o pocieranie cery ręcznikiem czy ubraniami, kontakt z detergentami (w tym tymi znajdującymi się w formułach kosmetycznych), a nawet z substancjami aktywnymi.

Osoba, która zauważyła u siebie powyższe oznaki naruszenia bariery hydrolipidowej, zdecydowanie powinna udać się do dermatologa lub kosmetologa, by zweryfikować swoje przypuszczenia i jak najszybciej podjąć działania mające na celu odbudowę bariery hydrolipidowej. Jak powinno to wyglądać w praktyce?

Jak odbudować barierę hydrolipidową skóry? Odbudowa bariery hydrolipidowej w praktyce (porady pielęgnacyjne)

Jak szybko odbudować uszkodzoną barierę hydrolipidową swojej skóry? Może to być naprawdę żmudny proces, wymagający systematyczności oraz uważnej obserwacji rekacji skóry na proponowane jej zabiegi oraz na poszczególne składniki pielęgnacyjne. Niemniej, istnieje kilka najważniejszych zasad regeneracji skóry krok po kroku, którymi należy kierować się w procesie odbudowy płaszcza hydrolipidowego:

• na początek warto odstawić na kilka tygodni produkty złuszczające, mogące zaburzać barierę hydrolipidową- peelingi, serum kwasowe (chodzi tu nawet o najłagodniejsze wersje - z kwasem mlekowym czy migdałowym), preparaty z retinolem i inne kosmetyki ze składnikami aktywnymi, które wykazują działanie penetrujące barierę hydrolipidową oraz niwelujące komórki martwego naskórka;
• warto wykonać „reset” pielęgnacji, powracając do bazowych kosmetyków o właściwościach łagodzących. Wśród nich może znaleźć się delikatna emulsja lub pianka do mycia, mleczko czy masło do demakijażu i oczyszczania skóry, balsamy i kremy do twarzy - nawilżające i natłuszczające cerę, by bariera skórna mogła spokojnie się regenerować;
• należy zadbać o obecność w pielęgnacji zarówno humektanów (substancji silnie nawilżających i zatrzymujących wodę), jak i emolientów (substancji natłuszczających). W składach kosmetyków warto więc poszukiwać humektantów w postaci kwasu hialuronowego, mocznika, żelu aloesowego, inuliny czy trehalozy(pomagają one wiązać cząsteczki wody w naskórku), a także emolientów - maseł, olejów pochodzenia naturalnego, wosków roślinnych - w tym z awokado, z orzechów makadamia, orzecha kokosowego, oleju ze słodkich migdałów, z pestek i nasion różnych roślin (tworzą one na skórze warstwę ochronną, zabezpieczającą przed odparowywaniem cząsteczek wody);
• aby odbudować warstwę hydrolipidową konieczne jest zadbanie o tonizację skóry - po każdym myciu. Dzięki temu zostanie uregulowany poziom wydzielanego potu - stanie się optymalny do potrzeb i wymagań skóry. Można do tego celu stosować różne produkty kosmetyczne - w tym klasyczne toniki, hydrolaty czy wody termalne (w zależności i potrzeb co do odbudowy oraz pielęgnacji skóry);
• ważna jest także kolejność aplikacji wspomnianych powyżej produktów emolientowych i humektantowych - najpierw należy nakładać na twarz humektanty (by mogły związać wodę w naskórku), a dopiero później emolienty - by stworzyły warstwę okluzyjną, zabezpieczającą przed utratą związanej wody.

Oczywiście oprócz zastosowania powyższych wskazówek pielęgnacyjnych, warto także zwrócić uwagę na łagodne traktowanie skóry (zwłaszcza, jeśli chodzi o skórę twarzy). Mowa tu przede wszystkim o braku jej pocierania (czy to ręcznikami, czy fragmentami ubrań lub dłońmi), a także o dodatkowym zabezpieczaniu jej przed wpływem czynników zewnętrznych. Wychodząc na mróz bezwzględnie należy zaaplikować na odsłonięte części ciała Cold Cream z faktorem SPF, a zażywając kąpieli słonecznych - posmarować twarz i ciało kremem z jak najwyższym filtrem. Warto także sprawdzić składy stosowanych do tej pory kosmetyków i na pewien czas zrezygnować z formuł zawierających mocne detergenty (w tym SLES i SLS), konserwanty, substancje konsystencjotwórcze i zagęstniki oraz barwniki i sztuczne zapachy - każdy z tych składników może bowiem przyczyniać się do uszkodzeń bariery hydrolipidowej, co osłabia działanie regenerującej pielęgnacji.

Źródła:

1. E. Stanek-Misiąg, A. Pindel, Czego potrzebuje nasza skóra [w:] Medycyna Praktyczna, 17.07.2019
2. A. Barańska, Przyczyny oraz objawy zaburzenia płaszcza hydrolipidowego skóry [w:] Biotechnologia.pl, 07.02.2022
3. W. Czerwonka, D. Puchalska, M. Lipińska, A. Habrat, Mechanizmy i metody przenikania substancji czynnych przez barierę lipidową skórę [w:] Kosmetologia Estetyczna 6/2018