Kosmetyki z retinolem - działanie, stosowanie, przeciwwskazania

Retinol w kosmetykach - jak działa i dlaczego warto go stosować?

Kosmetyki z retinolem zyskują obecnie coraz większą popularność - i nic w tym dziwnego! Omawiany składnik aktywny jest bowiem prawdziwie wielozadaniowy i niezwykle skuteczny w redukcji wielu problemów skórnych - od zmian trądzikowych, aż po pierwsze, niewielkie i niezbyt głębokie zmarszczki. Oprócz tego retinol stosowany systematycznie wpływa również na regulację poziomu wydzielanego sebum, zmniejszenie widoczności przebarwień oraz na ogólną jędrność i gęstość cery - dodatkowo może ją wygładzać. Warto jednak zaznaczyć, że taka kuracja przeciwzmarszczkowa i odmładzająca z wykorzystaniem retinolu powinna być prowadzona z zachowaniem zasad jego stosowania - w przypadku braku ostrożności i umiaru można doprowadzić bowiem do podrażnień, naruszenia bariery hydrolipidowej oraz przesuszenia czy nadmiernego łuszczenia się warstwy rogowej naskórka. Jak stosować retinol i na czym dokładnie polega jego działanie? Jakie stężenie kosmetyków z retinolem wybrać na początek przygody z tym składnikiem? Jakich efektów stosowania retinolu można spodziewać się po sumiennie przeprowadzonej kuracji? Poznaj odpowiedzi na te i wiele innych pytań dotyczących tego wyjątkowego składnika kosmetycznego!

Czym jest retinol? Poznaj właściwości retinolu i jego działanie

Retinol jest substancją, która należy do grupy określanej jako retinoidy - a więc do pre-form witaminy A (jej formy pochodne - formą aktywną jest kwas retinowy, dostępny w Polsce wyłącznie na receptę). W kosmetologii i medycynie estetycznej znany jest od lat, przede wszystkim jako substancja działająca przeciwtrądzikowo - stosowana zwłaszcza w ciężkich przypadkach trądziku. Od jakiegoś czasu retinol oraz inna jego postać o łagodniejszym działaniu - retinal - są stosowane w kosmetykach jako główny składnik aktywny. W składach INCI funkcjonują pod nazwami Retinol, Hydrogenated Retinol oraz Retinal lub Retinaldehyd. Niekiedy na liście składników można odnaleźć także takie substancje jak Retinyl Palmitate, Retinyl Propionate czy Retinyl Acetate - są to jednak estry retinylu i nie mają one takiej „mocy” jak retinol - nie działają bowiem w głębszych warstwach skóry (robi to natomiast omawiana w tym tekście substancja).

Jak w praktyce wygląda działanie retinolu? Przede wszystkim - nie jest ono widoczne od razu, a na pierwsze (pozytywne) efekty trzeba poczekać nawet do kilku tygodni. Ogólnie można opisać je jako przeciwdziałanie procesowi starzenia się skóry. Na początku kosmetyki z retinolem doprowadzają do szybszego obumierania oraz złuszczania „starych” komórek skóry, przez co staje się ona cieńsza, wyraźnie bardziej delikatna i wygładzona. Temu etapowi towarzyszą nierzadko delikatne podrażnienia w postaci zaczerwienienia cery i poczucia ściągnięcia (pojawiającego się zwłaszcza w efekcie działania zimnego powietrza czy po myciu twarzy). Dzięki temu procesowi skóra dostaje sygnał do regeneracji - zachodzi stymulacja procesów naprawczych, powiązana ze zwiększoną produkcją kolagenu i elastyny oraz naturalnego kwasu hialuronowego (czyli składników odpowiedzialnych za młody wygląd cery). 

Właściwości retinolu doprowadzają w końcu do przebudowy skóry i jej pogrubienia, ujędrnienia, a także zmniejszenia oznak procesów starzenia. Aby osiągnąć takie efekty, trzeba jednak stosować go regularnie oraz dbać o barierę hydrolipidową poprzez odpowiednie nawilżanie i natłuszczanie cery.

Jak nakładać retinol na twarz?

Właściwości retinolu mogą stanowić prawdziwy przełom w przeciwstarzeniowej pielęgnacji niemal każdej osoby - aby jednak tak się stało, należy zadbać o prawidłowe stosowanie kosmetyków z tym właśnie składnikiem. Jak stosować retinol, by zminimalizować podrażnienia i skutki uboczne, a jednocześnie zmaksymalizować efekt? Oto kilka najważniejszych wskazówek:

• kuracja przeciwzmarszczkowa z użyciem retinolu uwrażliwia skórę na działanie promieniowania UV. Z tego względu najlepszym okresem na przetestowanie działania retinolu jest okres późnej jesieni i zimy, gdy ekspozycja na promieniowanie słoneczne jest najmniejsza. Retinol w kosmetykach powinien być dodatkowo stosowany na noc, a na dzień należy aplikować na skórę twarzy krem z wysokim filtrem - najlepiej SPF 50;
• ponieważ działanie retinolu opiera się (zwłaszcza w początkowej fazie) na silnym złuszczaniu naskórka, na czas realizacji kuracji przeciwstarzeniowej należy odstawić wszelkie formuły z zawartością kwasów (a nawet delikatnych enzymów), a także zrezygnować z wykonywania peelingów (w tym mechanicznych i chemicznych);
• istotna jest także metoda aplikacji kosmetyków z retinolem - niektóre osoby wybierają formułę olejową, zabezpieczającą przed utratą wody z naskórka oraz przed podrażnieniami, a inne - preferują tak zwaną metodę „kanapkową”, czyli nakładanie serum z retinolem w formule wodnej, by później „przykryć” je bogatym kremem lub roślinnym olejem kosmetycznym. Oba te sposoby są dobre - warto natomiast dostosować je do potrzeb własnej skóry i reagować na ewentualne, nadmierne przesuszenie;
• tak, jak zostało to wspomniane, przy stosowaniu retinolu należy zadbać o kondycję bariery hydrolipidowej, która - jak sama nazwa wskazuje - składa się z cząsteczek lipidów (tłuszczów) oraz wody. W praktyce oznacza to, że w trakcie stosowania serum lub kremu z retinolem trzeba równolegle używać produktów nawilżających i natłuszczających;
• staraj się nakładać retinol na suchą skórę - oczywiście po oczyszczaniu, ponieważ substancja ta w bezpośrednim kontakcie z wodą może powodować podrażnienia;
• do wieczornej pielęgnacji wprowadzaj retinol stopniowo - dotyczy to zarówno stężeń wybranych produktów, jak i częstotliwości aplikacji. Na początku postaw na najniższe stężenia retinolu (0,25, 0,3%), nakładane co 3-4 wieczór, by powoli budować tolerancję na składnik przechodzić do wyższych stężeń i częstszej aplikacji. W dni, w których nie używasz retinolu, należy stosować odżywczą i nawilżającą pielęgnację.

Najważniejsze we wprowadzaniu retinolu do rutyny pielęgnacyjnej jest to, by obserwować uważnie swoją skórę i reagować na niepokojące nieprawidłowości. Delikatne zaczerwienienie czy lekkie pieczenie to normalny objaw, jednak w przypadku nagłego wysypu niedoskonałości, utrzymującego się przez wiele godzin zaczerwienienia skóry czy dyskomfortu uniemożliwiającego niemalże nakładanie pozostałych kosmetyków, warto zmniejszyć stężenie oraz częstotliwość nakładania produktów z retinolem.

Efekty stosowania retinolu - kiedy można się ich spodziewać?

Pierwsze efekty stosowania retinolu powinny pojawić się już po kilku (4-6) tygodniach. W tym okresie można zauważyć delikatne rozjaśnienie blizn i przebarwień, zdecydowaną redukcję wydzielania sebum i ograniczenie powstawania niedoskonałości, a także ujednolicenie kolorytu cery, jej rozjaśnienie i rozświetlenie (co łączy się oczywiście z nieustannym złuszczaniem naskórka).

Po kilku miesiącach regularnego stosowania efekty pielęgnacji z retinolem będą jeszcze bardziej zauważalne. Wśród nich można wyróżnić nie tylko redukcję, ale również częściowe usunięcie zmian barwnikowych, znaczne wygładzenie faktury skóry oraz spłycenie drobnych zmarszczek. Skóra staje się jędrniejsza i gęstsza, następuje wygładzenie bruzd pojawiających się na skutek oddziaływania grawitacji i poprawa owalu twarzy. Najważniejsze jest jednak to, że rezultaty całej kuracji można obserwować przez wiele miesięcy po jej zakończeniu - aż do rozpoczęcia kolejnego „sezonu na retinol” (podczas wiosny i lata lepiej będzie rozstać się z nim, by uniknąć podrażnień i pojawienia się nowych przebarwień).

Kosmetyki z retinolem - kiedy trzeba z nich zrezygnować?

Niestety, nie wszystkie osoby mogą pozwolić sobie na używanie kosmetyków z retinolem (nawet w najniższych stężeniach). Przeciwwskazania do stosowania preparatów z retinolem obejmują przede wszystkim:

• okres starania się o dziecko, samą ciążę oraz czas karmienia piersią. Oczywiście najniebezpieczniejszą sytuacją jest używanie tego składnika w trakcie ciąży, jednak wielu specjalistów odradza rozpoczęcie przygody z retinolem również podczas starań i karmienia;
• okresy długotrwałej i intensywnej ekspozycji na słońce (także na promieniowanie w solariach);
• równoległe stosowanie retinoidów doustnie (zwykle ma to miejsce podczas przeciwtrądzikowych kuracji zalecanych przez dermatologów);
• okresy po zabiegach medycyny estetycznej i gabinetowych zabiegach złuszczających (w tym o działaniu przeciwstarzeniowym);
• uszkodzenia, podrażnienia i naruszenie ciągłości skóry - nakładanie retinolu na skórę w takich okolicznościach mogłoby skończyć się poważnymi podrażnieniami.

Osobom, które w danym momencie nie chcą lub nie mogą stosować kosmetyków z retinolem i retinalem, poleca się produkty z bakuchiolem  - określanym czasem mianem „roślinnego zamiennika retinolu”. Oczywiście bakuchiol nie jest zdolny do tak głębokiej penetracji skóry, jak ma to miejsce w przypadku retinolu, jednak wykazuje on delikatne działanie przeciwstarzeniowe, odżywcze i nawilżające. Świetnie sprawdzi się więc jako uzupełnienie pielęgnacji anti-aging.

Źródła:

1. A. Irlik, A. Piotrowska, Retinoidy - mechanizm działania i zakres efektów niepożądanych po stosowaniu doustnym i aplikacji na skórę [w:] Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2019
2. A. Czarnota, Retinoidy. Mechanizm działania, właściwości oraz zakres stosowania w dermatologii i kosmetologii [w:] Kosmetologia Estetyczna 4/2018
3. Dr hab. n. med. B. Bergler-Czop, Pochodne witaminy A w terapii schorzeń łojotokowych i trądziku różowatego [w:] Dermatologia Po Dyplomie 04/2019