Olej kokosowy - czy jest zdrowy? Poznaj wady i zalety oleju kokosowego

Czy olej kokosowy jest zdrowy? Kiedy można, a kiedy nie warto go spożywać?

Odpowiedź na to, czy olej kokosowy jest zdrowy, czy może szkodliwy dla naszego organizmu, wcale nie jest tak oczywista. Jeszcze do niedawna jego spożywanie i zastępowanie nim innych tłuszczów nie budziło wielu kontrowersji, jednak obecnie wiadomo, że właściwości oleju kokosowego mogą mieć niekorzystny wpływ na wiele aspektów zdrowotnych - w tym na poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Olej kokosowy znalazł zastosowanie nie tylko w domowych kuchniach, ale również w produkcji słodyczy, wypieków i gotowych dań. Na jego obecność w diecie powinny jednak szczególnie uważać osoby z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, mające objawy zespołu metabolicznego (w tym podwyższony cholesterol, miażdżycę naczyń czy cierpiące na otyłość). Czy da się więc odpowiedzieć na to, czy olej kokosowy jest zdrowy, czy szkodliwy? Kiedy warto zdecydować się na włączenie go do diety, a kiedy lepiej jest poszukać innych alternatyw? Czym różnią się od siebie olej kokosowy rafinowany i nierafinowany, a w końcu - jakie zalety i jakie wady ma smażenie z wykorzystaniem omawianego składnika? Poznaj najważniejsze informacje o oleju kokosowym i odkryj popularne mity na jego temat!

Właściwości oleju kokosowego - czy olej kokosowy jest szkodliwy?

Dywagacje dotyczące tego, czy olej kokosowy jest szkodliwy, sprowadzają się głównie do rozpoznania jego właściwości w kontekście składu produktu. Niestety, olej kokosowy składa się w ponad 80% z tłuszczów nasyconych (resztę stanowią kwasy tłuszczowe jednonienasycone oraz - w niewielkim stopniu - wielonienasycone kwasy tłuszczowe). Jest to bardzo wysoka zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych. W praktyce oznacza to, że właściwości oleju kokosowego wpływają na zwiększenie stężenia frakcji cholesterolu LDL (czyli jego „złej” odmiany), przyczyniając się do negatywnych wyników całościowego lipidogramu oraz do zwiększenia ryzyk związanych ze zbyt wysokim poziomem cholesterolu we krwi. Porównuje się go w tym kontekście do oleju palmowego, którego spożywanie również wiąże się ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia różnych chorób. Wśród ryzyk tych wyróżnić można między innymi miażdżycę, choroby serca i naczyń, tworzenie się zakrzepów w naczyniach krwionośnych, zawały lub udary.

Kwestia wpływu oleju kokosowego na zdrowie jest jednak bardziej zniuansowana - oprócz dużej ilości nasyconych kwasów tłuszczowych (których ograniczenie w diecie postuluje AHA - Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne, czyli American Heart Association), produkt ten zawiera także średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe w postaci kwasu laurynowego. To sprawia, że wykazuje on powinowactwo do olejów MCT (bogatych w kwasy tłuszczowe średniej długości), polecanych osobom dążącym do redukcji masy ciała - z uwagi na ich specyficzne wchłanianie i metabolizm (tego typu oleje nie gromadzą się w organizmie pod postacią tkanki tłuszczowej, ale są wykorzystywane jako efektywne źródło energii). Warto jednak zaznaczyć, że kwas laurynowy, charakterystyczny dla oleju kokosowego, wykazuje tak pozytywny wpływ na organizm w mniejszym stopniu, niż oleje MCT (bogate w kwasy kaprylowy i kaprynowy), dlatego warto rozpatrywać rachunek zysków i strat stosowania oleju kokosowego w diecie indywidualnie dla każdego pacjenta.

Jak informacje te przekładają się na praktykę? W uproszczeniu można stwierdzić, że spożywanie oleju kokosowego w umiarkowanych, niewielkich ilościach (od 1 do 3 łyżek stołowych tygodniowo) jest bezpieczne w przypadku osób zdrowych, które nie mają problemów z gospodarką lipidową. Z kolei pacjenci obciążeni ryzykami sercowo-naczyniowymi powinni zastanowić się nad alternatywą dla tego produktu, z uwagi na negatywne skutki zdrowotne spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych.

Olej kokosowy rafinowany i nierafinowany - różnice

W kontekście właściwości zdrowotnych - ale również kulinarnych - ważne jest rozróżnienie na olej kokosowy rafinowany i nierafinowany. Oba jego rodzaje powstają z miąższu orzechów kokosowych, jednak w przypadku oleju rafinowanego, aby przetworzyć ten surowiec, wykorzystywana jest wysoka temperatura, która pozbawia finalny produkt smaku i zapachu kokosa, a oprócz tego - przyczynia się do zmniejszenia zawartości cennych dla zdrowia substancji. Dodatkowo rafinowany olej kokosowy zyskuje dłuższą datę przydatności do spożycia i nadaje się do smażenia w wysokich temperaturach.

Z kolei nierafinowany olej kokosowy przetwarzany jest bez udziału wysokich temperatur (najczęściej z wykorzystaniem filtracji oraz sedymentacji). To sprawia, że wiele składników odżywczych pozostaje w produkcie, a dodatkowo ma on posmak i zapach orzechów kokosowych (z tego względu idealnie sprawdzi się do dań azjatyckich czy do słodkich wypieków). Nierafinowany olej kokosowy ma krótszą datę przydatności do spożycia. Przy zakupie tego produktu warto więc kierować się preferencjami kulinarnymi - smakiem, zapachem, ale również praktycznym aspektem terminu przydatności tłuszczu.

Olej kokosowy w diecie i alternatywny dla tego produktu

Z uwagi na opisane powyżej ryzyka, związane zwłaszcza z podniesieniem poziomu „złego cholesterolu” oraz jego negatywnym wpływem na układ sercowo-naczyniowy, warto rozważyć spożycie oleju kokosowego i zastąpienie go w diecie innymi, roślinnymi zamiennikami, które jednocześnie wykazują właściwości kardioprotekcyjne. Oczywiście okazjonalne wykorzystywanie omawianego produktu - wraz z utrzymywaniem zdrowej diety i zapewnianiem sobie codziennej dawki ruchu - nie będzie miało degradującego wpływu na zdrowie, jednak dla profilaktyki chorób układu krążenia zdecydowanie warto pomyśleć o zamiennikach.

Wśród zdrowszych alternatyw (zwłaszcza w kontekście opisanego powyżej smażenia) można z pewnością wyróżnić olej rzepakowy, olej słonecznikowy, a także oliwę z oliwek. Wszystkie te tłuszcze są pozbawione składników negatywnie wpływających na zdrowie oraz na gospodarkę lipidową, a oprócz tego mają wysoki punkt dymienia (nadają się do długotrwałego smażenia). Z kolei do potraw na zimno warto wykorzystywać zimnotłoczone oleje z pestek winogron, pestek dyni czy olej lniany. Każdy z nich, oprócz wysokiej zawartości kwasów Omega, cechuje się także wysoką smakowitością, co podkreśla zdecydowanie smak i aromat świeżych warzyw, a także dodatków do sałatek - mięsa z kurczaka, wędzonych ryb lub serów.

Smażenie na oleju kokosowym - czy jest korzystne dla diety?

Wiele osób zastanawia się - zwłaszcza w obliczu informacji o nie do końca pozytywnym wpływie na zdrowie i gospodarkę lipidową organizmu - czy smażenie na oleju kokosowym ma więcej korzyści, czy wad. Odpowiedź na te wątpliwości nie jest tak oczywista, jak mogłoby się to wydawać. Z jednej strony bowiem olej kokosowy ma wysoki punkt dymienia, który wynosi około 200 stopni Celsjusza. W praktyce oznacza to, że dopiero po osiągnięciu takiej temperatury tłuszcz zaczyna dymić i wydzielać szkodliwe dla zdrowia substancje o właściwościach rakotwórczych. Wszystko to za sprawą zawartości NKT (nasyconych kwasów tłuszczowych), zachowujących stabilność nawet w trakcie długotrwałego smażenia. Oprócz tego spożywanie oleju kokosowego jako produktu wykorzystywanego do smażenia nie dostarcza do organizmu cholesterolu - co ma miejsce w przypadku masła lub smalcu.

Z drugiej jednak strony inne oleje roślinne - takie jak oliwa z oliwek bądź olej rzepakowy - mają podobny punkt dymienia, a jednocześnie nie są zagrożeniem zdrowotnym dla pacjentów z wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, z zespołami metabolicznymi lub zaburzonym funkcjonowaniem gospodarki lipidowej. Z punktu widzenia zdrowotnego lepszym wyborem będą więc płynne tłuszcze roślinne, natomiast osoby zdrowe mogą z powodzeniem korzystać z tłuszczu kokosowego w umiarkowanych ilościach - zwłaszcza, że pasuje on do potraw kuchni indyjskiej czy azjatyckiej. Zalety oleju kokosowego warto oczywiście rozważyć także w kontekście kosmetyki i pielęgnacji włosów, skóry czy paznokci.