Naturalne sposoby na odporność - wzmocnienie układu immunologicznego domowymi metodami

Naturalne sposoby na odporność - wzmocnienie układu immunologicznego domowymi metodami

Na odporność organizmu składa się wiele mechanizmów obronnych, które zabezpieczają nas przed infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi i wywoływanymi przez inne patogeny. Przy prowadzeniu zdrowego stylu życia, do którego zaliczają się: odpowiednia dieta, codzienna dawka ruchu, właściwa ilość snu i inne aspekty funkcjonowania, układ odpornościowy powinien „działać” sprawnie i chronić nas przed chorobami. Czasem jednak warto pomyśleć o naturalnym wzmocnieniu odporności - zwłaszcza, jeśli chodzi o dzieci i seniorów, a także o osoby z obniżoną odpornością, w trakcie przewlekłego leczenia czy antybiotykoterapii. Dodatkowo takie działania można podjąć jesienią i zimą, gdy infekcje wirusowe (głównie atakujące górne drogi oddechowe) zagrażają nam najbardziej. Jakie więc zioła na odporność obecne w aptekach, drogeriach i sklepach zielarskich warto przyjmować na co dzień? Które z produktów spożywczych - warzyw lub przypraw - sprawdzą się we wspieraniu funkcjonowania układu immunologicznego? Czym są tak zwane „naturalne antybiotyki” i czy ich przyjmowanie faktycznie ma sens? Poznaj najlepsze, najskuteczniejsze i naturalne sposoby na to, jak dbać o odporność!

Czym jest odporność i jak wzmacniać ją na co dzień?

Tak, jak zostało to już wspomniane, odporność jest zbiorem mechanizmów, które odpowiadają za wywoływanie odpowiedzi organizmu na kontakt z patogenem - bakterią lub wirusem, ale również grzybem czy pasożytem oraz innym drobnoustrojem. Mechanizmy te z kolei mogą funkcjonować dzięki układowi immunologicznemu - a więc układowi narządów i wytwarzanych przez nie komórek, na który składają się między innymi naczynia chłonne, narządy limfatyczne (centralne i obwodowe), a także komórki i białka uczestniczące w odpowiedzi odpornościowej (cytokiny, przeciwciała i inne).

Na prawidłowe funkcjonowanie i wzmocnienie układu immunologicznego wpływa prowadzony przez nas tryb życia. Aby odpowiedź odpornościowa była szybka i adekwatna do zagrożenia, należy przede wszystkim zadbać o:

• odpowiednią dawkę snu (minimum od 7 do 8 godzin na dobę). Nocny odpoczynek pozwala na regulację wydzielania hormonów, wspiera regenerację organizmu i komórek, a także wpływa na wzmocnienie odporności organizmu;
• właściwą i różnorodną dietę, bogatą w takie składniki aktywne, jak kwasy omega oraz cynk (zawarte w tłustych rybach morskich, skorupiakach, orzechach, nasionach i tłuszczach roślinnych), witaminy i minerały (których głównym źródłem są warzywa - natka pietruszki, papryka, pomidory, warzywa liściaste oraz owoce, kiszonki czy zakwasy), a także białko i wapń (chude mięso, jogurty, sery). Dieta na poprawę odporności powinna być po prostu różnorodna i zaspokajająca podstawowe wymagania organizmu. W razie potrzeby, po wykonaniu badań, warto także wdrożyć suplementację witaminy D;
• regularny ruch - najlepiej o umiarkowanej intensywności, który warto „przemycać” na co dzień pod postacią spacerów, wyboru schodów zamiast windy, przejścia się do pracy lub szkoły czy - z podopiecznym - do przedszkola. Tego typu aktywności wzmacniają nie tylko odporność, ale wpływają również na zdrowie stawów i mięśni (bez ich obciążania - są zgodne z fizjologią narządu ruchu) oraz na wydolność układu oddechowego i na prawidłową postawę;
• wykonywanie lub uzupełnianie szczepień ochronnych - u dzieci zgodnie z kalendarzem szczepień, a u dorosłych - zgodnie z zaleceniami lekarskimi (chodzi tu przede wszystkim o szczepienia na grypę oraz na COVID-19).

Oprócz wymienionych powyżej metod, istnieją także domowe sposoby na wzmocnienie organizmu, uwzględniające napary ziołowe, tran, kurkumę, zakwas z buraków, acerolę, aronię, produkty pochodzenia pszczelego i inne składniki diety, takie jak „naturalne antybiotyki” (o których piszemy poniżej).

Zioła na odporność - rośliny wspierające układ immunologiczny

Niektóre zioła i rośliny - czy to do zaparzania, czy w formie syropów lub tabletek z ich wyciągami lub sproszkowanym suszem - mają właściwości wzmacniające układ immunologiczny. Wśród nich wyróżniamy m.in.:

• korzeń żeń-szenia i ziołowe preparaty z jego zawartością. Jest on skarbnicą wielu cennych dla zdrowia składników (zwłaszcza, jeśli chodzi o pamięć i zapobieganie starzeniu komórek mózgowych - dlatego poleca się go seniorom), a dodatkowo zawiera ginsenozydy - substancje wzmacniające odporność poprzez mechanizm pobudzania limfocytów T;
• czystek, który dostępny jest głównie w formie suszu do zaparzania. Roślina ta zawiera duże ilości polifenoli, dzięki którym wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwstarzeniowe i antyoksydacyjne;
• owoce jarzębiny, owoce czarnego bzu oraz owoce dzikiej róży. Są niezwykle bogate w witaminę C, a także - podobnie jak czystek - w antyoksydanty. Działają przeciwzapalnie i wzmacniają naczynia krwionośne. Dostępne są pod postacią syropów, soków, suszonych owoców, a nawet w formie konfitur;
• wiesiołek i olej z wiesiołka - zawierają kwasy tłuszczowe z grupy Omega i często spotyka się je pod postacią kapsułek wypełnionych olejem, choć popularny jest również susz z wiesiołka do zaparzania. Roślina wykazuje działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne;
• jeżówka purpurowa (inaczej określana jako echinacea) - będąca składnikiem suszonych ziół na odporność lub tabletek czy kapsułek do stosowania w okresie obniżonej odporności. Pobudza do działania makrofagi (komórki uczestniczące w mechanizmach obronnych organizmu), wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze - warto sięgnąć po nią także w trakcie choroby, by złagodzić dokuczliwe objawy.

Wszystkie wymienione powyżej naturalne sposoby na wzmocnienie odporności, z uwagi na działanie przeciwzapalne, mogą być stosowane również podczas przeziębienia - dla złagodzenia przykrych objawów infekcji. To właśnie stan zapalny w gardle czy błonach śluzowych wzmaga odczucia bólowe i przyczynia się do pogorszonego samopoczucia, więc naturalne produkty na odporność mogą sprawdzić się w celu ograniczenia tego typu dolegliwości.

Czym są „naturalne antybiotyki” i czy pomagają dbać o naszą odporność?

Niektóre infekcje wirusowe - w przypadku przedłużającego się czasu ich trwania - mogą przerodzić się w infekcje bakteryjne. Wówczas często koniecznością okazuje się zastosowanie antybiotykoterapii - leczenia uwzględniającego preparaty działające przeciwbakteryjnie. Wśród miłośników domowych sposobów na odporność i choroby, niezwykle popularne stało się określenie „naturalne antybiotyki”, które obejmuje produkty pochodzenia naturalnego o właściwościach przeciwbakteryjnych. I faktycznie - ich zastosowanie jest zwykle pomocne w leczeniu infekcji, jednak nie można zastępować nimi leków zleconych przez specjalistę. Wśród takich „naturalnych antybiotyków”, mających pozytywny wpływ na odporność, jak i na samopoczucie podczas choroby, wyróżnia się:

• miód (oraz inne produkty pszczele), który ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Szczególnie cenne składniki odnajdziemy w miodzie manuka, choć inne propozycje również wykazują podobne właściwości. Miód warto przyjmować po łyżeczce dziennie, w okresie jesienno-zimowym (dla profilaktyki infekcji) lub w trakcie choroby (wykazuje on wówczas również pożądane działanie napotne). Nie należy rozpuszczać miodu w gorącej wodzie lub herbacie, ponieważ straci on swoje właściwości - lepiej przygotowywać napój z ciepłą lub chłodną wodą;
• olejki eteryczne z oregano lub tymianku, które można dodawać do inhalacji (oczywiście po konsultacji z lekarzem) czy podgrzewać w specjalnym kominku z dodatkiem wody. Olejki te zawierają karwakrol - organiczny związek chemiczny o właściwościach przeciwbakteryjnych, napotnych i przeciwbólowych;
• czosnek i cebula - obie te rośliny zawierają allinę, która przekształca się w allicynę - substancję o właściwościach przeciwgrzybiczych oraz antybakteryjnych. Można zrobić z nich oczywiście syrop, choć skuteczne będzie również wdychanie zapachu czosnku i cebuli (w tym celu warto owinąć kilka ząbków czosnku lub kawałek cebuli gazą i położyć go przy łóżku - na przykład na noc, by allicyna, odpowiedzialna także za charakterystyczny zapach, mogła zadziałać w drogach oddechowych przez uwalnianie oparów). Należy pamiętać jednak o tym, by czosnku i cebuli nie przykładać nigdy bezpośrednio do skóry czy błon śluzowych, zwłaszcza na długi czas - mogą bowiem wywołać podrażnienia, a nawet objawy skórne przypominające poprzenie.

Oczywiście wszystkie wymienione powyżej domowe sposoby na wzmocnienie odporności powinny być dodatkiem do zdrowego stylu życia, a "naturalne antybiotyki" - dodatkiem do leczenia infekcji pod kontrolą lekarza. Nie należy zastępować nimi dobrych nawyków żywieniowych, aktywności fizycznej czy terapii zleconej przez specjalistę - zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, przy osłabieniu organizmu, gdy podatność na infekcje jest największa.

Źródła:

1. Dr n. med. D. Wnęk, Co jeść na odporność: 7 produktów żywnościowych wspomagających odporność [w:] Medycyna Praktyczna, 09.11.2022
2. K. Wala, M. Kuczyńska, Z. Zdrojewicz, Cebula - niedocenione źródło korzyści terapeutycznych [w:] Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2019
3. Dr n. med. K. Grzela, dr n. med. W Zagórska, Co to jest odporność przeciwzakaźna i jak ją stymulować [w:] Pediatria po Dyplomie 02/2018