Wrastające paznokcie - jakie są przyczyny tej dolegliwości? Kiedy zgłosić się do specjalisty, a kiedy zastosować domowe sposoby na wrastające paznokcie?

Wrastające paznokcie - objawy, przyczyny, sposoby leczenia wrastających paznokci

Wrastający paznokieć to jedna z najczęstszych dolegliwości podologicznych - dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych czy seniorów. Pojawia się pod wpływem różnych czynników i okoliczności - od zaburzenia naturalnego wzrostu paznokcia, aż po noszenie nieodpowiedniego obuwia. Na szczęście obecnie dostępnych jest wiele metod leczenia wrastających paznokci, dzięki którym ból oraz ucisk szybko ustępują, a płytka paznokciowa może dalej wzrastać bez przeszkód w prawidłowy sposób. Warto przy tym oczywiście wiedzieć, co robić, by zapobiegać omawianemu zjawisku oraz gdzie udać się po pomoc, jeśli wrastający paznokieć stanowi nawracający problem. Jak rozpoznać tę dolegliwość i które cechy odróżniają ją od innych deformacji i chorób stóp? Kiedy można zastosować domowe sposoby na wrastające paznokcie, a w jakich okolicznościach niezwłocznie zgłosić się do specjalisty? Czy można wyleczyć wrastający paznokieć bez deformacji i powikłań - tak, by nie wycinać płytki w nadmiarze? Poznaj najważniejsze informacje o wrastających paznokciach u stóp i sprawdź, jak unikać ich deformacji i wrastania w przyszłości!

Wrastający paznokieć jako jedna z najczęstszych jednostek chorobowych o charakterze podologicznym

Wrastający paznokieć to dolegliwość, która szacunkowo dotyka około 25-30% populacji w różnych okresach życia. U wielu osób problem przeradza się niestety w stan przewlekły. Dzieje się tak wtedy, gdy mimo podejmowanych interwencji medycznych lub podologicznych, kłopoty z wrastającym paznokciem wciąż wracają. Dolegliwość objawia się przede wszystkim dużym bólem (czasem nawet uniemożliwiającym chodzenie lub chwytanie (jeśli paznokieć wrasta na palcu u dłoni). Warto tutaj dodać, że wrastanie najczęściej dotyczy dużego palca u stopy - czyli palucha.

Czym jednak dokładnie jest zjawisko wrastania paznokci? To stan, w którym płytka - zamiast dochodzić do wału paznokciowego, utrzymując prawidłowy kształt paznokcia - wrasta w wał, nierzadko również zakrzywiając się(mowa wówczas o paznokciach rurkowatych, które przybierają charakterystyczny, lejkowaty kształt - z brzegami „zawiniętymi” w dół i z coraz większą wypukłością w centralnej części paznokcia). Warto tutaj dodać, że zjawisko wrastający paznokci zdecydowanie zwiększa ryzyko zakażenia się bakteriami lub drożdżakami - jednocześnie zwiększając ryzyko powstania grzybicy lub innej choroby związanej z kontaktem z patogenami.

Objawy wrastania paznokcia - infekcja, ropa, stan zapalny palucha i inne symptomy

Objawy problemu z wrastającym paznokciem są bardzo charakterystyczne i - w przypadku braku interwencji lekarza lub podologa - mogą pogłębiać się w miarę upływu czasu. Wśród nich wyróżnia się:

• dyskomfort i ból - określany przez pacjentów jako rozdzierający, nasilający się przy dotyku, chodzeniu, ucisku, dokuczliwy po założeniu buta a nawet - u niektórych osób - po założeniu skarpetki;
• obrzęk wału paznokciowego, w który wrasta brzeg paznokcia. To zazwyczaj w obrębie obrzęku odczuwalne są dolegliwości bólowe;
• zaczerwienienie wału paznokciowego i ucieplenie tego obszaru, będące objawami pojawienia się stanu zapalnego;
• ziarninowanie tkanki wału paznokciowego - wynikające z wbijania się brzegu paznokcia w delikatną skórę. Ziarninowanie - a więc pojawienie się tkanki wrażliwej, widocznie uszkodzonej mechanicznie, delikatnie krwawiącej - bywa czasem określane jako „dzikie mięso”;
• przerost wału paznokciowego, czyli narastanie grubej i twardej tkanki wokół paznokcia, co stanowi mechanizm obronny skóry - w teorii ma ona być bardziej odporna na drażnienie wrastającym brzegiem paznokcia, jednak w praktyce przerost wału paznokciowego może prowadzić do różnych deformacji i częstszych problemów z wrastaniem;
• gromadzenie się i wysięk ropny, zmianę koloru tkanek, nieprzyjemny zapach - te objawy zdecydowanie powinny skłonić nas do wizyty u podologa lub lekarza, ponieważ świadczą o rozwoju infekcji bakteryjnej, mogącej stanowić duże zagrożenie dla zdrowia;
• przebarwienia paznokcia, jego pogrubienie się i łuszczenie - te symptomy pojawiają się z kolei przy zakażeniu drożdżakami oraz przy rozwoju grzybicy (co także wymaga konsultacji lekarskiej).

Tak, jak zostało to wspomniane powyżej, wrastające paznokcie wyglądają dość charakterystycznie - zwłaszcza, jeśli obejrzymy je od strony wolnego brzegu. Widać wówczas wyraźnie, jak boczny brzeg paznokcia „wchodzi” - czyli wrasta - w wał paznokciowy, a sama płytka staje się coraz bardziej zaokrąglona. Należy tutaj dodać, że zwłaszcza u osób starszych wrastanie paznokci może prowadzić do zakrzywienia wzrostu płytki i jej wrastania w opuszki palców (dzieje się tak oczywiście w skrajnych przypadkach - na przykład u seniorów, którzy nie są w stanie samodzielnie obcinać swoich paznokci i nie mają w tej czynności pomocy).

Wrastanie płytki paznokcia w skórę - przyczyny dolegliwości

Przyczyny wrastania paznokci - a zwłaszcza paznokci u stóp - są bardzo złożone. Nierzadko muszą wystąpić dwa lub więcej czynników jednocześnie, by płytka zmieniła kierunek swojego wzrostu i zaczęła wbijać się w wał paznokciowy. Wśród tych przyczyn wyróżniamy m.in:

• noszenie obuwia, które przyczynia się do ucisku płytki oraz do jej deformacji. Chodzi tu przede wszystkim o buty ze zwężającym się noskiem, a także o buty na wysokich obcasach (w których największy nacisk wytwarzany jest na palce) oraz o noszenie zbyt małego i zbyt ciasnego obuwia;
• nieprawidłowe obcinanie paznokci, polegające na wycinaniu zbyt dużych fragmentów płytki (zwłaszcza po bokach), na zbyt głębokim wycinaniu płytki w obrębie wałów paznokciowych lub na zaokrąglaniu ostrych krawędzi wolnego brzegu paznokcia. Aby płytka nie wrastała, należy po prostu przycinać ją krótko i na prosto. Ostre części płytki można delikatnie złagodzić, używając kilku ruchów pilnika;
• nadmierny nacisk na stopę - a zwłaszcza w obrębie palców. Przyczynia się do tego wykonywanie pracy stojącej, intensywnych treningów wymagających angażowania stóp oraz nadwaga i otyłość;
• nadmierna potliwość stóp, która prowadzi w wielu przypadkach do maceracji skóry (zwłaszcza, jeśli dana osoba spędza wiele godzin w butach i skarpetkach czy rajstopach ze sztucznych materiałów, wzmagających pocenie), a więc do jej zmiękczenia - w takim przypadku paznokieć może znacznie łatwiej wpijać się w wały paznokciowe (warto dodać, że sama płytka pod wpływem wilgoci też staje się bardziej miękka i łatwiej ulega deformacjom);
• urazy mechaniczne palców i paznokci. Nieprawidłowy wzrost płytki paznokcia jest obserwowany często po urazach, dlatego w przypadku zaistnienia takiej „kontuzji” warto udać się do podologa, by profesjonalnie dobrał sposób leczenia i opracował płytkę, umożliwiając korekcję jej wzrostu;
• czynniki genetyczne oraz specyfika wzrostu paznokcia u danej osoby - czasem zdarza się, że wrastające paznokcie stanowią problem z powodu zbyt grubej lub zbyt cienkiej czy zbyt szerokiej płytki, wyjątkowo podatnych na wbijanie się paznokci wałów paznokciowych i innych cech osobniczych;
• deformacje i zmiany morfologiczne w obrębie stóp - chodzi tu przede wszystkim o takie zmiany, które wpływają na wzmożony ucisk palców (palce młoteczkowane, paluchy koślawe, haluksy i inne);
• choroby stóp (choroby podologiczne), które prowadzą zarówno do deformacji płytki paznokciowej, jak i zmian w strukturze skóry i wałów paznokciowych. Są to oczywiście grzybice, zakażenia bakteryjne, odciski i brodawki (kurzajki) - zwłaszcza te zlokalizowane po bokach palców i blisko płytki paznokciowej.

Oczywiście oprócz wymienionych powyżej przyczyn wrastania paznokci, zaliczają się do nich także choroby ogólnoustrojowe, manifestujące się zaburzeniami krążenia czy nieprawidłowym gojeniem się ran. Wśród tych chorób można wyróżnić m.in. cukrzycę, dnę moczanową, zaburzenia krążenia, nadciśnienie i inne schorzenia oraz przypadłości. W ich przebiegu należy szczególnie dbać o zapobieganie omawianemu zjawisku, ponieważ niewinny, wrośnięty paznokieć może skończyć się nie tylko bólem, ale również koniecznością chirurgicznej korekcji płytki, trudnością w gojeniu się rany, a co za tym idzie - długą rekonwalescencją.

Wrastający paznokieć u dziecka

Wrastające paznokcie u dziecka, a nawet u noworodka i niemowlęcia, pojawiają się dość często - wynika to z faktu, że skóra w tym okresie życia wciąż jest bardzo delikatna i miękka, a płytka paznokcia dopiero nabiera odpowiedniej twardości i elastyczności oraz kształtu. Oprócz tego u niektórych noworodków obserwuje się także zmianę kierunku wzrostu paznokcia na jednym lub większej liczbie palców (dotyczy to zarówno paznokci u dłoni, jak i stóp).

W przypadku zaobserwowania wrastających paznokci u dziecka należy udać się do pediatry, który wskaże odpowiednie rozwiązanie problemu - możliwe, że rodzice będą mogli samodzielnie przyciąć płytkę w taki sposób, by więcej nie wrastała w skórę, natomiast specjalista w razie potrzeby skieruje malucha do gabinetu podologicznego. Niemniej, rodzice powinni pamiętać o regularnym skracaniu paznokci dzieci, dbaniu o ich czystość, a w miarę upływu czasu - o naukę właściwych nawyków higienicznych w kontekście dbania o dłonie i stopy.

Domowe sposoby na wrastające paznokcie

Omawiając domowe sposoby na wrastający paznokieć od razu należy zaznaczyć, że w większości przypadków i tak konieczna będzie wizyta u specjalisty - wynika to z faktu, że nie powinniśmy samodzielnie wycinać wrastającego fragmentu płytki paznokciowej, z uwagi na ryzyko zakażenia miejscowego, zbyt głębokiego wycięcia i zranienia się. Oprócz tego w domu nie mamy sterylnych i bardzo ostrych narzędzi, a także materiałów do zabezpieczania ewentualnej rany - właśnie dlatego z wrastającym paznokciem należy udać się do podologa.

W praktyce oznacza to, że domowe sposoby na wrastające paznokcie mają służyć głównie złagodzeniu dolegliwości bólowych i umożliwieniu normalnego funkcjonowania (czyli po prostu chodzenia) w czasie oczekiwania na wizytę u specjalisty. Do takich domowych metod możemy zaliczyć między innymi:

• moczenie stóp w ciepłej wodzie z rozpuszczonym, szarym mydłem lub smarowanie bolącego miejsca wazeliną i okrywanie go opatrunkiem jałowym. Oba te sposoby służą zmiękczeniu skóry i paznokcia, a także zwiększeniu elastyczności płytki - by ta nie nie urażała wału paznokciowego przy każdym kroku;
• stosowanie maści lub sprayów przeciwbólowych - głównie z zawartością niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
• noszenie luźnego obuwia o szerokiej części palcowej;
• w miarę możliwości - odpoczynek i oszczędzanie stopy, w której występuje problem wrastających paznokci.

Leczenie wrastających paznokci pacjenta w gabinecie podologicznym (klamry, kostka Arkady, zabiegi chirurgiczne i inne metody)

Obecnie leczenie wrastających paznokci odbywa się przede wszystkim w gabinetach podologicznych - a podolodzy to osoby, które specjalizują się w terapii chorób, nieprawidłowości i zmian powstających w obrębie stóp. Jeśli chodzi o wrastające paznokcie, to na samym początku podolog musi dokonać szczegółowej diagnostyki. Składają się na nią wywiad z pacjentem, badanie przedmiotowe, a jeśli zajdzie taka potrzeba - zlecenie badań mikrobiologicznych (aby wykluczyć ewentualną infekcję).

Dobór metody leczenia wrastających paznokci zależy przede wszystkim od oceny zaawansowania dolegliwości i określenia stadium, w której się znajduje. Służą temu dwie najpopularniejsze klasyfikacje - klasyfikacja według Scholza oraz klasyfikacja według Mozena. I tak:

• w łagodnych przypadkach stosuje się metody zachowawcze, do których należą między innymi: kostka Arkady (prostowanie płytki paznokcia za pomocą specjalnego urządzenia oraz utrwalanie pożądanego kształtu medycznym akrylem), różnego rodzaju tamponady (wkładanie opatrunku pomiędzy płytkę paznokcia a wał paznokciowy, czyli wymuszanie separacji tych struktur), klamry ortonyksyjne pod różnymi postaciami (klamry na wrastające paznokcie to metalowe struktury mocowane na płytce paznokcia za pomocą medycznego akrylu, które pomagają „ciągnąć” brzegi paznokcia ku górze i korygować jego wzrost), a także inne metody: podcinanie płytki paznokcia, taśmowanie wałów paznokciowych, zabiegi z użyciem lasera czy nitkowanie paznokci;
• w cięższych przypadkach dana osoba może zostać skierowana na leczenie chirurgiczne (odbywa się ono najczęściej u lekarzy ortopedów). Metody zaliczane do tej kategorii to chirurgiczne usuwanie paznokcia (wraz z macierzą lub bez - w zależności od przypadku), resekcja fragmentów paznokcia w celu skorygowania jego wzrostu, a także plastyka wałów paznokciowych (zmiana ich kształtu i/lub wysokości).

Oczywiście leczenie zachowawcze lub zabiegi na wrastające paznokcie mogą być wspomagane także przez leczenie farmakologiczne - miejscowe (mające na celu przyspieszenie gojenia miejsca wrastania, zmiękczenie płytki paznokcia, zapobieżenie wystąpieniu zakażenia) lub - rzadziej - ogólnoustrojowe (przeciwbólowe lub leczenie antybiotykami - jeśli doszło do gwałtownego rozwoju infekcji bakteryjnej).

Jak zapobiec ponownemu wrastaniu paznokcia w przyszłości?

Aby zapobiec ponownemu wrastaniu paznokci, należy stosować się do kilku prostych zasad, które zdecydowanie zmniejszają ryzyko wystąpienia tego problemu w przyszłości. Chodzi tu przede wszystkim o:

• noszenie odpowiedniego obuwia na co dzień - rezygnacja ze szpilek lub butów z wąskimi noskami na rzecz wygodnych modeli z szeroką podeszwą i dużą ilością miejsca w palcach;
• dbanie o podstawową higienę stóp - włączając w to równe przycinanie paznokci ostrym narzędziem (bez ich szarpania czy nadawania im kształtu dalekiego od fizjologicznego), pamiętanie o podstawowych zasadach higieny stóp (zwłaszcza na basenach, saunach i w innych miejscach użytku publicznego), a także o redukcji nadpotliwości (jeśli ten problem nas dotyczy);
• wyleczenie wszelkiego rodzaju chorób przyczyniających się do nieprawidłowego wzrostu paznokci lub do pojawiania się ran. Należy dodatkowo stosować się do zaleceń lekarskich w cukrzycy i nadciśnieniu oraz dążyć do redukcji wagi w nadwadze i otyłości.

Ogólnie profilaktyka wrastających paznokci uwzględnia po prostu redukcję czynników, które przyczyniają się do występowania tego zjawiska. Warto być uważnym na każdy niepokojący objaw pojawiający się w obrębie stóp, by w razie potrzeby móc szybko zareagować i nie dopuścić do postępu uszkodzenia, powstania rany i ziarninowania.

Źródła:

1. Wrastający paznokieć - objawy, przyczyny, leczenie [w:] Medycyna Praktyczna 14.04.2022
2. M. Bieniek, T. Bieniek, Paznokieć wrastający - aktualne możliwości leczenia [w:] Portal Praktyczna Ortopedia i Traumatologia, dostęp: 26.04.2023
3. Mgr M. Jakubczak, dr hab. n. Med. D. Wcisło-Dziadecka, Ortonyksja w leczeniu wrastających paznokci [w:] Dermatologia Po Dyplomie 04/2022
4. P. P. Antończak, M. Jurzak, K. Adamczyk, A. Gancarczyk, Wrastajacy paznokieć - etiopatogeneza, profilaktyka i leczenie zachowawcze [w:] Przegląd Dermatologiczny 4/2015