Maści i kremy na odparzenia pieluszkowe u dzieci i niemowląt. Jak działają zasypki, emolienty, kremy i maści na odparzenia? Co aplikować na pupę malucha przeciw odparzeniom?

Odparzenia u dzieci - jak łagodzić ich objawy i jak leczyć odparzenia?

Odparzenia u dzieci i niemowląt to dość powszechne zjawisko, które najczęściej wynika - z jednej strony - z niewłaściwej pielęgnacji okolic intymnych oraz z ich przegrzania, a z drugiej - z niedojrzałości skóry dziecka oraz z niedostatecznego wykształcenia mechanizmów obronnych i regulacyjnych. Istnieją jednak sposoby na to, by znacząco zmniejszyć ryzyko pojawienia się odparzeń. Wśród nich wyróżnić można między innymi stosowanie dobrze dobranych kosmetyków na okolicę pod pieluszką, a także wprowadzenie odpowiednich nawyków w kwestii kąpieli czy ubierania maluszka. W jaki sposób uniknąć odparzeń, jak je pielęgnować i łagodzić, jeśli już się pojawią i jakich produktów używać w ramach profilaktyki podrażnień okolic podpieluszkowych?

Odparzenia pieluszkowe u dzieci - czym są i jak się objawiają? Czym różnią się od odleżyn?

Odparzenia pieluszkowe to podrażnienia skóry przypominające wyprysk o charakterze atopowym. W zaawansowanej formie przybierają postać pieluszkowego zapalenia skóry (PZS), charakteryzującego się zaczerwienieniem okolic intymnych, ich swędzeniem i szczypaniem, a także powstawaniem takich zmian, jak grudki, pęcherzyki, otarcia naskórka i jego złuszczanie. Odparzenia nie należą do rzadkich przypadłości u niemowląt - wręcz przeciwnie - pojawiają się tak naprawdę u większości dzieci. W przypadku wdrożenia właściwej pielęgnacji nie są także niebezpieczne dla zdrowia, choć oczywiście powodują dyskomfort u samego malucha.

Część osób, dla określenia „odparzenia” używa zamiennie terminu „odleżyny”. Warto tutaj jednak zaznaczyć, że są to dwa zupełnie odrębne zjawiska, mające różny przebieg oraz genezę. Podczas gdy odparzenia powstają na skutek ocierania się o siebie fałdów skórnych i/lub ocierania się skóry o sztuczne, nieprzewiewne materiały (zwłaszcza, gdy ta jest mokra od potu lub moczu), odleżyny są efektem długotrwałego ucisku na skórę, która ulega powolnej martwicy. Jak można się domyślić, odleżyny dotyczą zazwyczaj starszych pacjentów leżących, a nie dzieci i niemowląt.

Jak działają maści i kremy na odparzenia? Co powinny zawierać, by jak najlepiej łagodzić podrażnienia i zapobiegać odparzeniom u dzieci?

W przypadku powstania odparzeń, dla ich szybkiego zagojenia oraz zniesienia dyskomfortu maluszka, kluczowa jest właściwa pielęgnacja i dbanie o okolicę podpieluszkową. Produkty nakładane na skórę w tym wyjątkowym przypadku powinny spełniać zarówno funkcję przyspieszającą gojenie i łagodzącą świąd czy zaczerwienienie, jak i funkcję ochronną - a więc tworzyć barierę przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych. To z kolei sprawia, że w kremach, maściach i innych formułach przeznaczonych dla dzieci z odparzeniami, powinny znaleźć się:

• substancje nawilżające oraz łagodzące zaczerwienienie - zaliczamy do nich między innymi kwas hialuronowy i aloes, a także alantoinę, argininę czy pantenol. W zaawansowanych formułach można spotkać również substancje wspierające regenerację uszkodzonego naskórka i jego bariery, takie jak choćby ceramidy;
• substancje tworzące barierę ochronną (a więc substancje okluzyjne). Do najpopularniejszych (a zarazem najtańszych) z nich należą wazelina i parafina, natomiast przy wyborze produktu dla dziecka zmagającego się z odparzeniami warto kierować się jednak tym, by okluzja nie była zbyt mocna. Zdecydowanie lepszą opcją będą więc kremy na odparzenia zawierające naturalne emolienty w postaci roślinnych olejów lub lanoliny (przy czym należy pamiętać, że jest to składnik odzwierzęcy);
• tlenek cynku - ta substancja jest tak naprawdę bazą większości maści czy kremów na odparzenia. Tlenek cynku pełni bowiem wiele funkcji. Przede wszystkim sam w sobie jest antyseptykiem, co w praktyce oznacza, że zapobiega namnażaniu się bakterii i innych drobnoustrojów. Oprócz tego działa delikatnie ściągająco i osuszająco, redukuje świąd i stan zapalny. Warto jednak pamiętać, by maść z tlenkiem cynku nakładać na skórę maluszka oszczędnie - zbyt duża ilość może bowiem doprowadzić do nadmiernego przesuszenia skóry.

W przypadku leczenia odparzeń warto, by jeden kosmetyk zawierał zarówno substancję łagodzącą i ochronną, jak i sam tlenek cynku. Należy zdecydowanie wstrzymać się z samodzielną aplikacją maści cynkowej, ponieważ ma ona zdolność do wysuszania, a oprócz tego niektóre z rynkowych propozycji (zwłaszcza tych skierowanych do posiadaczy i posiadaczek cer tłustych) zawierają dodatkowo kwasy (na przykład kwas salicylowy, absolutnie niewskazany do stosowania na skórze niemowlęcia).

Puder, zasypka, maść czy krem na odparzenia dla niemowląt - jaką formułę wybrać?

Na półkach aptek i drogerii dostępnych jest wiele produktów pod pieluszkę przeciw odparzeniom - oprócz marki i składu musimy również wybrać samą formułę kosmetyku. Która z nich będzie najlepszą opcją?

• zasypki (określane również mianem pudrów) pod pieluszkę stosuje się raczej na skórę niezmienioną chorobowo - a więc bez oznak AZS, odparzeń, wyprysku kontaktowego. Wynika to niewielkiej mocy pielęgnacyjnej i łagodzącej takiej formy, a przede wszystkim - z braku tworzenia silnej bariery ochronnej. Niemniej, zasypki są lekkie i przy pielęgnacji zdrowej skóry sprawdzą się naprawdę dobrze. Wśród nich wskazać można chociażby puder LINOMAG Emolienty, który - oprócz standardowej skrobi ziemniaczanej - zawiera także emolienty w postaci masła Shea oraz oleju lnianego;
• kremy na odparzenia to pośrednia formuła - zazwyczaj mają dość lekką konsystencję, w której jednocześnie da się uwzględnić olejowe, ochronne emolienty. W tej kategorii polecany jest zdecydowanie naturalny krem pod pieluszkę z olejem konopnym od marki HAGI Baby, zawierający naturalne oleje, pantenol, lanolinę, glukonolakton czy żel aloesowy. To sprawia, że propozycja od Hagi Baby jest kompletna pod względem ochrony skóry, jej regeneracji i łagodzenia zmian;
• maści na odparzenia to oczywiście formuły najcięższe i najbardziej treściwe, których zaletą jest z pewnością długotrwałe pozostawanie na skórze dziecka (co jest istotne zwłaszcza momentach, w których nie można natychmiastowo zmienić maluchowi pieluszki lub gdy dziecko jest wyjątkowo ruchliwe). Jedną z propozycji dostępnych na wirtualnych półkach drogerii Olmed jest maść pod pieluszkę Derma Eco Baby, zawierająca olej kokosowy i ze słodkich migdałów, skrobię kukurydzianą, masło shea czy ekstrakt z aloesu.

Oczywiście oprócz powyższych formuł, producenci wciąż starają się wprowadzać na rynek nowości. Jedną z nich jest, dla przykładu, pianka na odparzenia, podrażnienia, wysypki i pokrzywki od AxoCare. Jej delikatna i lekka konsystencja pod postacią hydrożelu sprawdzi się zawsze wtedy, gdy skóra będzie potrzebować ukojenia, regeneracji oraz ochrony antybakteryjnej (którą zapewnia zawartość jonów srebra, złota i miedzi). Dodatkowo nie można nie wspomnieć tu o tak popularnych propozycjach, jak maść Ziajka czy Bepanthen, a także hipoalergiczny krem barierowy Sudocrem - każdy z tych produktów to uniwersalna opcja pielęgnacyjna, stworzona po to, by chronić skórę, natłuszczać ją oraz pielęgnować przy zmianie pieluszki.

Kremy i maści na odparzenia to nie wszystko - jak postępować, by nie dopuścić do powstawania odparzeń?

Tak, jak zostało to wspomniane na samym początku artykułu, odparzeniom pomaga zapobiegać nie tylko pielęgnacja, ale również prawidłowe nawyki toaletowe i higieniczne. Wśród nich można wyróżnić:

• jak najczęstsze „wietrzenie” pupy dziecka - niezależnie od tego, czy aktualnie cierpi z powodu podrażnień, czy nie. Niestety, mimo nowoczesnych, oddychających materiałów zastosowanych w pieluszkach, nadal mogą one powodować wzmożone pocenie się w okolicach pachwin i pupy (zwłaszcza podczas gorących miesięcy), co zwiększa ryzyko powstawania odparzeń;
• oczyszczanie skóry dziecka każdorazowo po mikcji i defekacji - czyli zawsze wtedy, gdy pieluszka okaże się być mokra. Po zdjęciu pampersa należy obmyć okolice intymne wodą w temperaturze pokojowej, pozostawić skórę do wyschnięcia, a gdy będzie już sucha - posmarować ją cienką warstwą kremu pod pieluszkę lub zaaplikować zasypkę. Nie można bagatelizować mokrej pieluchy - nawet, jeśli znajduje się w niej niewielka ilość moczu, to może ona podrażniać delikatną skórę dziecka;
• oczyszczanie skóry dziecka przy pomocy czystej wody lub chusteczek nawilżanych bez dodatku zapachu, barwników czy innych składników (najlepiej, gdy takie chusteczki też nawilżane są po prostu wodą). Przy oczyszczaniu nie powinno się pocierać skóry, by nie doprowadzić do podrażnień mechanicznych.

Oprócz powyższych aspektów, w kwestii zapobiegania odparzeniom, niezwykle istotne są materiały, z jakimi skóra malucha ma kontakt na co dzień. Chodzi tu nie tylko o body czy majtki, ale również o śpiworki, pościel i inne tekstylia. Ideałem byłoby, gdyby wszystkie tego typu rzeczy wykonane były z bawełny lub z lnu. Sztuczne tkaniny, takie jak poliester czy akryl, utrudniają odparowywanie potu z powierzchni skóry dziecka, a nawet mogą wzmagać pocenie się, prowadząc nie tylko do zwiększenia ryzyka odparzeń, ale również do powstawania tak zwanych potówek.

Źródła:

1. Prof. dr hab. M. Czarnecka-Operacz, dr med. D. Jenerowicz, Pieluszkowe zapalenie skóry [w:] Medycyna Praktyczna, 20.05.2016
2. Lek. K. Kisiel, Jakie postępowanie należy wdrożyć w przypadku stwierdzenia pieluszkowego zapalenia skóry? [w:] Medycyna Praktyczna, 26.09.2019
3. E. Szymańska, I. Walecka, K. Dopytalska, A. Mikucka-Wituszyńska, Postępowanie z podrażnioną skórą dziecka - pieluszkowe zapalenie skóry i odparzenia [w:] forumpediatrii.pl, dostęp: 24.09.2024
4. Prof. dr hab. n. med. M. Czarnecka-Operacz, Pieluszkowe zapalenie skóry - aktualne wytyczne dotyczące postępowania i prawidłowej pielęgnacji [w:] Pediatria po Dyplomie 01/2020
5. Lek. M. Konopka-Błaszczyk, Jakie mogą być przyczyny nawracającego pieluszkowego zapalenia skóry i jak je leczyć? [w:] Medycyna Praktyczna, 29.05.2015