Jak się zdrowo opalać? Ile można przebywać na słońcu?

Niebezpieczeństwa opalania

Choroby wywołane działaniem promieniowania słonecznego mogą pojawić się u wszystkich ludzi. Najczęstszą reakcją na nadmiar słońca jest rumień słoneczny, zaburzenia barwnikowe, a także zwyrodnienie skóry właściwej i naskórka, w tym uszkodzenie struktury kolagenu i elastyny objawiające się utratą jędrności skóry oraz wystąpieniem zmarszczek. Promienie UVB i UVA, poprzez uszkadzanie DNA komórek skóry, mogą powodować raka skóry. Wyróżnia się raka podstawnokomórkowego (guz złośliwy miejscowo, wynik krótkiej i okresowej ekspozycji słonecznej), raka kolczystokomórkowego (guz złośliwy o ciężkim przebiegu dający przerzuty, wynik długotrwałej ekspozycji na słońce) oraz czerniaki złośliwe. Czerniak jest następstwem częstych okresowych ekspozycji słonecznych oraz „oparzeń słonecznych”, które występowały w dzieciństwie, wieku młodzieńczym lub dorosłym. Naszą szczególną uwagę powinny zwrócić zmiany skórne o niejednolitym kolorze, asymetrycznym kształcie, nieregularnym brzegu, zwiększające powierzchnię i posiadające średnicę wyższą lub równą 6 milimetrów.

Filtry chemiczne a fizyczne

Ochronę zewnętrzną przed promieniowaniem UV zapewniają dwie główne grupy substancji – filtry fizyczne, często nazywane mineralnymi oraz filtry chemiczne. Filtry fizyczne działają na zasadzie odbicia promieniowania. Zalicza się do nich tlenek tytanu, tlenek cynku oraz tlenek żelaza (zazwyczaj wchodzi w skład podkładów). Rekomendowane są w produktach do ochrony słonecznej zwłaszcza dla niemowląt, małych dzieci oraz osób ze skórą alergiczną lub wrażliwą. Filtry chemiczne są cząsteczkami pochłaniającymi promieniowanie. Można je podzielić na filtry chroniące przed promieniowaniem UVB, UVA i UVB oraz jedynie przed UVA. Filtry o wąskim spektrum (ochrona UVB) to przede wszystkim pochodne kwasu p-metoksycynamonowego ( ester izoamylo-4-metoksycynamonowy, oktybmetoksycynamonowy), pochodne benzylidenokamfory (4-metylobenzylidenkamfora, benzylidenkamfora, kwas benzylidenkamforowy, metyosiarczan kamforobenzalkoniowy, poliakrylamidometylobenzylidenkamfora), kwas fenylobenzoimidazolosulfonowy, oktokrylen. Do filtrów o szerokim spektrum, chroniących przed UVA i UVB należą benzofenony (3,4 i 5), fenylobenzotriazole (drometrizol trisiloksanu metyleno-bis-benzotriazolu, tetrametylenobutylofenol, triazyna). Natomiast filtry chroniące jedynie przed UVA to przede wszystkim pochodne dibenzoilometanu (np. Parsol 1789), pochodne benzylidenokamfory (np. Mexoryl SX) oraz fenylobenzimidazol.

Wskaźnik SPF – co to jest?

SPF to skrót od angielskiego zwrotu „sun protective factor”, czyli wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej. Określa on siłę ochrony przed promieniowaniem słonecznym. SPF wskazuje jaki czas można przebywać na słońcu po zastosowaniu badanego kosmetyku do wystąpienia rumienia skóry, w porównaniu z takim samym czasem ekspozycji na słońce bez zastosowania kremu z filtrem. Im wyższa wartość SPF, tym większa jest ochrona. Dla przykładu, jeśli u danej osoby rumień wystąpi po 20 minutach bez stosowania filtra, to zastosowanie preparatu z filtrem 15 wydłuży ten czas o 5 godzin ( 15 razy 20 minut), natomiast po zastosowaniu produktu z filtrem 50 o ponad 16 godzin (50 razy 20 minut). Obecnie, najczęściej stosowane są preparaty z SPF 50+, chroniące przed promieniowaniem do 98%. Im jaśniejsza karnacja tym wyższe wartości SPF powinny zawierać kosmetyki przeciwsłoneczne. SPF określa jedynie stopień ochrony przed promieniowaniem UVB. Ocena skuteczności filtrów przeciwsłonecznych przed UVA jest trudniejsza, ze względu na brak ich wpływu na wystąpienie rumienia skóry.

Dodatkowe oznaczenia na kosmetykach z filtrem (IPD, PDD)

Z powodu negatywnego wpływu promieni UVA na skórę, coraz więcej osób szuka produktów z filtrem z informacją na temat ochrony preparatu przed tym promieniowaniem. Do tej pory nie została opracowana jednoznaczna metoda służąca do określania skuteczności ochrony przed UVA. Wiele firm posługuje się wskaźnikami IPD (ang. Imediate Pigmentation Darkening) oraz PDD (Persistant Pigmentation Darkening). Metoda IPD to kolorymetryczna ocena intensywności opalenizny natychmiastowej, a PDD jest oceną i porównaniem intensywności opalenizny opóźnionej po ekspozycji skóry na słońce bez zastosowania preparatu z filtrem i z jego zastosowaniem. Im wyższe ich wartości, tym skuteczniejsza ochrona przed promieniowaniem UVA. Jeśli kosmetyk nie ma oznaczeń wskaźnika IPD ani PDD, możemy zawsze przeanalizować jego skład. Związki chemiczne stosowane jako filtry w kosmetykach chronią przed różnymi zakresami promieniowania. Do tych chroniących przed promieniowaniem UVA zalicza się m.in. tlenek cynku, dwutlenek tytanu, pochodne dibenzoiolemetanu czy benzylidenokamfoty.

Antyoksydanty w kosmetykach do opalania

Niektóre preparaty dodatkowo, oprócz filtrów zawierają antyoksydanty, wychwytujące wolne rodniki. Ich zadaniem jest ochrona skóry przed działaniem promieni, które nie zostały zaabsorbowane przez filtry. Do najczęściej stosowanych należą: witamina E (α-tokoferol), tokotrienole, flawonoidy (np. kwercetyna), dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), β-karoten, koenzym Q10, N-acetylocysteina oraz wiele wyciągów roślinnych pozyskiwanych np. z miłorzębu dwuklapowego (Ginko Biloba), rozmarynu lekarskiego (Rosmarinus officinalis) oraz jeżówki purpurowej (Echinacea purpurea).

Zasady bezpiecznego opalania

Wszystko jest dla ludzi, ale należy zachować umiar. Produkty z filtrem nie są w stanie w 100% ochronić nas przed szkodliwym wpływem promieniowania UVA i UVB. Z tego powodu zaleca się unikania pełnego słońca w godzinach 11-14, wybierając miejsca zacienione. Jeśli nie mamy takiej możliwości, warto założyć koszulkę i kapelusz lub czapkę z daszkiem. Należy pamiętać, że nałożenie kremu z filtrem raz dziennie to za mało, ponieważ ulega on starciu mechanicznemu pod wpływem kontaktu z wodą, ręcznikiem, piaskiem, potem. Aplikację preparatu powinno się ponawiać co 2-4 godziny lub po każdym wytarciu ręcznikiem. Jaką ilość produktu powinno się przeznaczyć na całe ciało? Poleca się używać jedną łyżeczkę (5ml) na każdą z 7 stref: twarz wraz z szyją i uszami, plecy, tułów, prawe i lewe ramię oraz prawą i lewą nogę, czyli sumarycznie 35ml na całe ciało dla osoby dorosłej.  Promieniowanie UV przechodzi przez chmury, także nawet w mniej słoneczny dzień nie należy zapominać o nałożeniu kremu z filtrem, najlepiej z SPF 50+. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby z jasną karnacją.

Aby bezpiecznie przebywać na słońcu należy przejrzeć również swoją szafkę z lekami i ziołami. Niektóre z nich mogą działać fotouczulająco. Spośród ziół, mówi się głównie o dziurawcu, arcydzięglu, nagietku i rumianku. Wśród leków aktywność taką mogą wykazywać niektóre leki przeciwtrądzikowe, psychotropowe i uspokajające, neurologiczne, antyalergiczne, hormonalne, przeciwcukrzycowe, moczopędne i niestety na tym lista się nie kończy, dlatego przed opalaniem zawsze należy przeczytać ulotki przyjmowanych leków.

Produkty po opalaniu

Kosmetyki przeznaczone do stosowania po opalaniu powinny zawierać składniki przeciwzapalne (łagodzące), nawilżające i gojące. Do pierwszej grupy zaliczymy alantoinę, żel aloesowy, β-karoten, azulen, kwas glicerytynowy, a także wyciągi roślinne zawierające flawonoidy. Nawilżająco zadziała gliceryna, kwas hialurynowy, sorbitol, mocznik, glikol propylenowy. Przykładowe składniki przyspieszające gojenie się skóry to przede wszystkim witaminy E, B i PP, pantenol, palmitynian retinylu oraz alantoina.