Konserwanty w kosmetykach - czy są niebezpieczne?

Konserwanty - co to?

Ogólnie rzecz biorąc, modyfikacja produktów kosmetycznych jest spowodowana obecnością mikroorganizmów lub może wynikać z powodu ekspozycji na tlen atmosferyczny. Aby zapobiec tym efektom, można zastosować dwie różne grupy substancji, a mianowicie przeciwbakteryjne środki konserwujące, które działają na mikroorganizmy oraz przeciwutleniające środki konserwujące, które mogą hamować zjawiska utleniania i powstawanie wolnych rodników. Z punktu widzenia przepisów konserwant to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która ma za zadanie hamować rozwój mikroorganizmów. 

Konserwacja pierwotna i wtórna

Producenci kosmetyków stosują różne strategie, aby zapobiegać skażeniu mikrobiologicznemu bez wpływu na właściwości samego produktu. Zwykle termin ,,konserwacja" odnosi się do stosowania syntetycznych i naturalnych chemicznych środków konserwujących. Aby uzyskać dobrą ochronę produktów kosmetycznych przed zanieczyszczeniem mikrobiologicznym, przemysł przewiduje dwa etapy konserwacji: pierwotny i wtórny. Strategia pierwotnej konserwacji występuje podczas produkcji i opiera się na zastosowaniu GMP (z ang. dobre praktyki produkcyjne) - przygotowując kosmetyki w warunkach ściśle aseptycznych, należy unikać ich skażenia mikrobiologicznego poprzez oczyszczenie wody, kontrolę mikrobiologiczną surowców, dezynfekcję sprzętu i kwalifikację personelu. Konserwacja wtórna, która ma miejsce po wytworzeniu, wykorzystuje środki chemiczne, fizyczne lub fizykochemiczne w celu uzyskania skutecznej ochrony – a więc na tym się skupimy w dalszej części artykułu.

Które konserwanty kosmetyków są najpopularniejsze?

• Aldehydy, takie jak formaldehyd, DMDM hydantoina, imadozolidynylomocznik, diazolidynylomocznik: chronią przed bakteriami i niektórymi grzybami
• Etery glikolu, takie jak fenoksyetanol i glikol kaprylowy: chronią przed niektórymi bakteriami
• Izotiazolinony, takie jak metyloizotiazolinon: chronią przed bakteriami i grzybami
• Kwasy organiczne, takie jak kwas benzoesowy, kwas sorbinowy, kwas lewulinowy, kwas anyżowy: chronią przed grzybami i niektórymi bakteriami
• Parabeny, takie jak metyloparaben, etyloparaben, propyloparaben, butyloparaben, izobutyloparaben: chronią przed grzybami i niektórymi bakteriami

Konserwanty - najnowsze regulacje

Władze europejskie nieustannie aktualizują stosowanie konserwantów. Francuska Narodowa Agencja ds. Leków i Bezpieczeństwa Produktów Zdrowotnych zakazała produkcji, importu, eksportu i marketingu produktów kosmetycznych zawierających chloroacetamid. Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów zalecił nowe niższe wartości graniczne dla propyloparabenu i butyloparabenu, które, jak stwierdził, mają „niski potencjał modyfikujący hormony”. Z drugiej strony triklosan był ograniczony do kilku produktów kosmetycznych na poziomie 0,3%, a do płynów do płukania ust 0,2%. W 2016 roku zakazano stosowania metyloizotiazolinonu, po kilku miesiącach Komisja Europejska opublikowała nowe rozporządzenie ograniczające jego stosowanie w produktach spłukiwanych do maksymalnego stężenia 0,0015%. W czerwcu 2017 r. Komisja Europejska opublikowała projekt rozporządzenia, w którym zaproponowano umieszczenie formaldehydu w załączniku II (Substancje zabronione) rozporządzenia nr 1223/2009 o produktach kosmetycznych. W tym celu stosowanie chemicznych środków konserwujących jako składników gotowych produktów podlega rygorystycznemu nadzorowi regulacyjnemu w różnych regionach. Test bezpieczeństwa konserwantów powinien obejmować

• badanie przesiewowe pod kątem ostrej toksyczności, podrażnienia oczu, pierwotnego podrażnienia skóry i wrażliwości skóry
• podstawowych danych z badań mutagenności

Źródła informacji o toksyczności dla różnych konserwantów są różne, na przykład PCPC w Stanach Zjednoczonych, która publikuje raporty bezpieczeństwa znane jako Cosmetic Ingredient Review (CIR) na podstawie niezależnych grup naukowych. Zatem Cosmetics Europe - The Personal Care Association jest podobnym stowarzyszeniem zawodowym w Europie.

Konserwanty - czy są szkodliwe?

Substancje konserwujące mogą wywoływać niepożądane reakcje naszego organizmu. Jednym z nich jest kontaktowe zapalenie skóry (CD), które jest reakcją wypryskową, zwykle na substancję nakładaną na powierzchnię skóry. CD dotyka około 20% populacji w Europie. Patofizjologicznie CD można podzielić na alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (występuje u 6% populacji ogólnej) i kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia. Opracowując nowy system konserwacji lub wybierając istniejący system konserwacji produktu kosmetycznego, należy zająć się czterema głównymi obszarami związanymi z oceną bezpieczeństwa konsumenta i oceną ryzyka: 

1. Identyfikacja zagrożeń: potencjalne skutki toksyczne związane z danym materiałem w badaniach przedklinicznych i oceny kliniczne
2. Ocena reakcji na dawkę: zrozumienie związku między dawką a występowaniem skutków
3. Narażenie: rzeczywiste użycie produktu przez konsumenta. W rzeczywistości zakres, czas trwania, częstotliwość i droga narażenia mogą mieć znaczący wpływ na toksyczność związku
4. Charakterystyka ryzyka: umieszczenie znanych zagrożeń czynnika w kontekście narażenia człowieka.

Toksyczność konserwantów - czy są alternatywne scenariusze?

Uważa się, że skuteczność przeciwbakteryjna jest główną funkcją konserwantów kosmetyków. Jednak nieodłączna toksyczność tych składników jest problemem, o który powinien martwić się przemysł kosmetyczny. Dlatego konieczne jest dalsze poszukiwanie nietoksycznych i skutecznych konserwantów. Przepisy ograniczają, a nawet zabraniają stosowania najsilniejszych konserwantów ze względu na ich toksyczność i jednocześnie wymagają niezanieczyszczonych produktów kosmetycznych. W rezultacie producenci kosmetyków poszukują nowych strategii konserwacji, aby uniknąć wymogów prawnych, a jednocześnie przedstawić produkt bezpieczniejszy pod względem mikrobiologicznym i toksykologicznym. Z drugiej strony środek konserwujący ma ograniczone spektrum działania w zależności od gatunku docelowego i form mikroorganizmów (zarodniki, prątki, bakterie Gram-ujemne, bakterie Gram-dodatnie, drożdże, pleśnie), co zachęca producentów do stosowania mieszanin. Podsumowując, mikrobiolodzy kosmetyczni stoją przed wielkim wyzwaniem, poszukując nowych alternatywnych cząsteczek według odpowiednich kryteriów, nowych systemów lub ulepszonych strategii już wdrożonych.